Co to jest Onoterapia?
Onoterapia to terapia wspomagająca przy „udziale” osła.
Tak jak wszystkie terapie wspomagające przy udziale zwierząt nie zastępuje ona terapii właściwej, ale ją wspomaga i w unikalny sposób uzupełnia inne metody rehabilitacji.
Chcę podkreślić , że stosujemy termin „przy udziale osła”, a nie, jak często spotykamy np. terapia wspomagająca z wykorzystaniem psa, albo przy użyciu konia itp.
On, osioł, współpracuje z nami, jest podmiotem a nie przedmiotem, ponieważ jego osobowość i umiejętność relacjonowania się z człowiekiem jest ważniejsza niż jego zdolność wykonywania ćwiczeń.

Zdecydowałam się naszkicować Wam onoterapię i jej funkcjonowanie we Włoszech, ponieważ uważam, że to jest dobrze przemyślany i zorganizowany model działania w terapiach wspomagających w towarzystwie zwierząt.
Jest to dobry model pracy terapeutycznej co najmniej z dwóch powodów :
– po pierwsze, kształtuje prawidłowe podejście do zwierząt,
– po drugie, od osób które planują i realizują działania przy udziale zwierząt jest wymagane odpowiednie przygotowanie i przeszkolenie.
We Włoszech obecność osła była od zawsze powszechna.
Faktycznie „wykorzystywany” on był jako zwierzę hodowlane (prace rolne i chów mułów).
Po drugiej wojnie światowej i po zmechanizowaniu rolnictwa populacja osła radykalnie spadła i niektóre rasy zaginęły bezpowrotnie.
Pomimo to, dzięki wielu miłośnikom i hodowcom osłów, udało się im utrzymać przy życiu odpowiedni stan pogłowia.
Od roku 2000 populacja osłów zaczęła wzrastać, przede wszystkim poprzez zaangażowanie go w działania rekreacyjne, trekking z osłami i onoterapię.
Pomimo, że onoterapia jest obecna i popularna we Włoszech od ponad dwudziestu lat, to została ona jak i wszystkie inne działania przy udziale zwierząt, uregulowana prawnie dopiero od niedawna, i nadal jeszcze prawo to jest w fazie „ulepszania”.
Jest to bardzo ważne, ponieważ działania ze zwierzętami uregulowane prawnie dają więcej gwarancji i jakości , a przede wszystkim bezpieczeństwa dla pacjentów i dla zwierząt.
Prawo to dotyczące animaloterapii i w tym onoterapii, zostało stworzone przez zespół specjalistów takich jak: bioetyków, lekarzy, lekarzy weterynarii, ekspertów animaloterapii, psychologów, pedagogów, fizjoterapeutów i innych.

Według tego prawa animaloterapia i w tym onoterapia dzieli się na :
– AAA (animal assisted activities) – działania przy udziale zwierząt,
– AAT (animal assisted therapies) – terapia przy udziale zwierząt.

AAA to działania edukacyjno-rekreacyjne mające na celu wspomaganie psycho-relacyjne i poprawę jakości życia na różnych płaszczyznach.
Praktycznie wszyscy mogą być uczestnikami AAA, dzieci, rodziny, osoby niepełnosprawne, pacjenci hospitalizowani, osoby starsze, więźniowie itd.
Są to działania realizowane przy udziale zwierząt o odpowiednich charakterystykach: wykluczone są zwierzęta chore, agresywne, nieufne wobec człowieka, albo te które mają inne problemy behawioralne, wystawiając na ryzyko zdrową relację człowiek-zwierzę.

AAT to zabiegi indywidualne, dopasowane do pacjenta. Wspomagają terapię główną i mają na celu leczenie konkretnej choroby danego pacjenta.
Mają one na celu poprawę stanu psychicznego, fizycznego, poznawczego i emocjonalnego. Terapia jest planowana na bazie wskazówek zaleconych przez lekarza i/lub psychologa. Lekarz kieruje pacjenta na tego typu terapię, a nie tylko wypisuje „brak przeciwwskazań”.

Każde spotkanie jest opisywane poprzez odpowiednią notę monitorującą.
Terapia ta jest realizowana przy udziale zwierząt odpowiednio przygotowanych.
Zwierzęta biorące udział w terapii powinny być przygotowywane od urodzenia i mieć prawidłowe kontakty społeczne, zarówno między osobnikami tego samego gatunku, innymi zwierzętami, jak i z człowiekiem. Szczególną uwagę w przygotowaniu zwierząt trzeba zwrócić na przyzwyczajenie ich to kontaktu z dziećmi, osobami starszymi, osobami poruszającymi się na wózku lub o kulach, itd.
Powinny one być też przygotowane do odnalezienia się i swobodnego funkcjonowania w różnych nowych sytuacjach i nowych miejscach.
Ośrodki gdzie można przeprowadzać AAA i AAT to m.in.: domy opieki społecznej, szpitale, ośrodki dla uzależnionych, więzienia, domy poprawcze, szkoły i inne.
Można również prowadzić działania AAA i AAT w ośrodkach takich jak: stajnie, gospodarstwa, ośrodki kynologiczne i inne ośrodki gdzie znajdują się zwierzęta.
Wszystkie te ośrodki muszą być zweryfikowane i uznane przez odpowiednie organy administracji.
Ośrodki które mogą prowadzić AAT muszą mieć specjalne certyfikaty pozwalające na prowadzenie tego typu zabiegów.
Weryfikacja i certyfikacja tych ośrodków pozwala na unormowanie i kontrolę warunków sanitarnych, bezpieczeństwa i dobrostanu zwierząt.
Kolejny aspekt tego nowego prawa to konieczność uformowania zespołu interdyscyplinarnego, który pozwala i wymusza wymianę opinii i doświadczeń wewnątrz zespołu.
Działania są planowane i realizowane przez zespoły interdyscyplinarne tworzone przez osoby odpowiednio przygotowane, które ukończyły specjalistyczne kursy animaloterapii, a w tym przypadku z onoterapii.
Wyróżniamy : zespół planujący i zespół realizujący.
W skład zespołu planującego wchodzą: lekarz weterynarii, specjalista relacji zwierze-człowiek, i inni specjaliści w zależności od typu projektu (socjoterapeuci, rewalidatorzy, pedagodzy, oligofrenopedagodzy, psycholodzy).
W przypadku AAT zawsze jest obecny w fazie planowania lekarz prowadzący.
Lekarz weterynarii jest odpowiedzialny za sprawdzenie dobrostanu psycho-fizycznego zwierząt i za ocenę czy dane zwierzęta nadają się do tego typu pracy.
W zespole realizującym zawsze jest obecny przewodnik osła i koordynator działania.
Koordynatorem jest profesjonalista o różnych specjalizacjach w zależności od celów.
Szczególną pozycję w zespole zajmuje przewodnik osła, który posiada odpowiednie kwalifikacje (kurs specjalistyczny).
Przewodnik i zwierzęta przez niego prowadzone znają się doskonale i mają do siebie pełne zaufanie.
Posiada on niezbędną wiedzę z zakresu antrozoologii i etologii zwierząt.
Przewodnik osła jest zawsze obecny w czasie spotkań.
Jest on odpowiedzialny za zwierzęta, którymi się opiekuje.
Cechy znamienne osła i dlaczego nadaje się on do wielorakich działań edukacyjno-rekreacyjnych i terapeutycznych:
Osioł jest ciekawy, zainteresowany otoczeniem, jest aktywny w relacji z człowiekiem, towarzyski, lubi kontakt fizyczny z człowiekiem, pozostaje blisko w trakcie spotkań.
Jest cierpliwy i potulny, uwielbia pieszczoty i wszelkie zabiegi pielęgnacyjne, jest wolny i refleksyjny, jego ruchy są spokojne.
Osioł jest sympatyczny, jego wygląd wzbudza opiekuńczość (neoteniczny).
Lubi współpracować i współuczestniczyć, ale tylko kiedy on rozumie jakie są nasze oczekiwania.
Kiedy wymagamy od niego rzeczy, których on nie rozumie, kiedy nie czuje się bezpiecznie, i kiedy się boi – od razu wycofuje się i blokuje (od tego właśnie zaczął się mit o upartości osła).
Osioł jest ufny i wzbudza zaufanie.
Ludzie którzy nigdy nie spotkali dużych zwierząt, dzieci, osoby starsze, mający problemy z poruszaniem się, zazwyczaj wolą kontakt z osłami niż z końmi czy psami, bo czują się przy nich bezpieczniej.

Osły są to zwierzęta jeszcze mało znane w Polsce.
Niestety od zarania dziejów do dzisiaj osioł był źle traktowany i wykorzystywany do ciężkiej pracy, niezrozumiany i sponiewierany.
Często był i jest symbolem niewiedzy, upartości i inny przywar.
W rzeczywistości jest to zwierzę z ogromnym potencjałem, którego towarzystwo daje dużo satysfakcji.
Już w wielu krajach Europy można zaobserwować wielkie zainteresowanie osłem i onoterapią, dlatego jestem przekonana, że i w Polsce znajdzie wielu nowych zwolenników.

Dr Sara Valentini Pstrong
tłumaczenie Arkadiusz Pstrong i Katarzyna Słupska